1. Vai trò của kẽm đối với sự phát triển của trẻ – bổ sung kẽm đúng cách

Kẽm giúp là tăng sinh trưởng tế bào, từ trong giai đoạn là bào thai đến quá trình phát triển của trẻ về sau. Bà mẹ mang thai và cho con bú cần bổ sung kẽm để trẻ có thể phát triển bởi trong quá trình sinh học của cơ thể, kẽm có mặt ở cấu trúc tế bào, ở 80 loại enzyme gồm các enzyme trong vận chuyển, thủy phân, đồng hóa, xúc tác và phản ứng gắn kết chuỗi AND, đồng thời xúc tác phản ứng sinh năng lượng.

Kẽm đóng vai trò tác động trực tiếp đến hầu hết các quá trình sinh học trong cơ thể, đặc biệt là quá trình phân giải và tổng hợp axit nucleic, protein… Các cơ quan trong cơ thể thiếu kẽm sẽ phát sinh biểu hiện bất thường hay bệnh lý cụ thể do thiếu kẽm. Cụ thể:

• Ở não kẽm có nồng độ cao trong vùng não ở Hồ Hải Mã (hippocampus), vỏ não, bó sợi rêu… việc thiếu chất kẽm sẽ dẫn tới các rối loạn dây thần kinh, gây ra bệnh tâm thần phân liệt
• Kẽm giúp điều hòa chất chuyển vận thần kinh, thiếu kẽm sẽ dẫn đến rối loạn tập tính
• Kẽm giúp vận chuyển canxi vào não, thiếu chất kẽm khiến sự vận chuyển canxi này bị trở ngại, dễ sinh cáu gắt
• Kẽm vận hành chức năng nội tiết tố của sinh dục, tuyển yên, giáp trạng, thượng thận Kết hợp cùng hệ thần kinh nội tiết tố điều hòa hoạt động bên trong, phản ứng linh hoạt giữa các tác động bên ngoài giúp cơ thể thích nghi với hoàn cảnh, vì vậy thiếu kẽm, con người khó thích nghi với các biến đổi của môi trường
• Kẽm phân bổ vào da tóc, móng, sừng giúp chúng phát triển bình thường, thiếu kẽm khiến tóc của bạn xơ cứng, màu tóc chuyển dần sang vàng, móng tay dễ gãy, rụng, mọc chậm, da khô, sạm, xuất hiện bớt trắng trên da
• Thiếu kẽm làm sự nhạy cảm của vị giác. thính giác giảm hoặc mất hẳn, gây tình trạng chán ăn ăn không thấy ngon, và có thể gây ra một số bệnh lý như viêm niêm mạc miệng…
• Kẽm giúp tổng hợp- bài tiết hormone cho nam, nữ tăng trưởng làm tăng cường khả năng miễn dịch, chống nhiễm khuẩn

2. Hướng dẫn bổ sung kẽm cho trẻ nhỏ

Kẽm đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ. Nhu cầu lượng kẽm của trẻ em ở từng thời kỳ là không giống nhau.

• Trẻ từ 7 tháng tuổi đến 3 năm tuổi: 5mg kẽm nguyên tố/ngày
• Trẻ từ 4-13 tuổi: 10mg kẽm nguyên tố/ngày
• Người lớn: 15mg kẽm nguyên tố/ngày
• Phụ nữ có thai và cho con bú: 15 – 25mg kẽm nguyên tố/ngày.

3. Các dấu hiệu cho thấy trẻ bị thiếu kẽm

Dấu hiệu lâm sàng: Khi trẻ em thiếu kẽm sẽ có các biểu hiện phản ánh như trẻ biếng ăn, nôn, ói không rõ nguyên nhân, rối loạn giấc ngủ như trằn trọc, khó vào giấc ngủ, thức giấc nửa đêm, ngủ ít..; trẻ chậm phát triển, suy dinh dưỡng, giảm thể lực, giảm trí nhớ, tăng nguy cơ nhiễm các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, nhiễm khuẩn hô hấp…; trẻ em gặp phải tình trạng dễ tổn thương da, niêm mạc, chậm lành các vết thương, các vết bỏng, loét, thường xuyên viêm lưỡi, rụng tóc, rụng lông…

Các dấu hiệu lâm sàng trên, gợi ý kiểm tra xét nghiệm hàm lượng kẽm trong máu. Khi thực hiện các xét nghiệm kẽm huyết thanh, chỉ số xét nghiệm sẽ được các bác sĩ cho biết trẻ có đang trong tình trạng thiếu chất kẽm hay không.

4. Bổ sung kẽm bằng cách nào?

• Khuyến khích các chế độ ăn đa dạng thực phẩm tốt trong bữa ăn của trẻ, sử dụng thực phẩm giàu kẽm, thay đổi thói quen ăn uống hằng ngày có lợi cho việc hấp thụ kẽm
• Nuôi trẻ bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng sau sinh và tiếp tục cho trẻ bú đến 24 tháng
• Dự phòng điều trị các chứng bệnh liên quan đến thiếu kẽm
• Tăng khả năng hấp thụ kẽm nhờ tăng cường thực phẩm giàu vitamin C như rau xanh, hoa quả, cách chế biến như nảy mầm giá đỗ, dưa chua làm tăng cường hàm lượng vitamin C, giảm axit phytic trong các thực phẩm làm tăng hấp thu sắt/ kẽm từ khẩu phần ăn.

• Sử dụng các thực phẩm giàu chất kẽm như thức ăn từ động vật như thịt cua, thịt bò, tôm, thịt, cá…
• Sử dụng thực phẩm bổ sung kẽm như hạt nêm bổ sung kẽm, bánh quy, bột mì, mì tôm bổ sung kẽm, bột dinh dưỡng, sữa, cốm…) trong các bữa ăn hàng ngày của trẻ
• Nên bổ sung kẽm cho trẻ em biếng ăn chậm lớn, phụ nữ có thai và đang cho con bú. Bổ sung thêm các thuốc chứa kẽm (gluconat kẽm hay sulfat chứa kẽm); uống sau khi ăn 30 phút; thời gian bổ sung là 2-3 tháng theo chỉ định riêng của bác sĩ
• Chữa bệnh gây thiếu kẽm ở trẻ trước khi bổ sung như bệnh rối loạn tiêu hóa
• Khi bổ sung kẽm nên bổ sung thêm vitamin A, B6, b2, C và photpho vì chúng làm tăng sự hấp thu kẽm
• Nên dùng cả sắt và kẽm nên dùng kẽm trước, sắt dùng sau vì sắt cản trở sự hấp thụ kẽm
• Tránh bổ sung dư thừa gây giảm khả năng miễn dịch ở trẻ nhỏ, chỉ nên sử dụng một lượng vừa đủ
• Tiêm chủng đúng lịch trình cho bé phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn như sởi, bạch hầu, uốn ván, lao, bại liệt, viêm gan B, viêm não nhật bản B
• Tẩy giun định kỳ đối với trẻ từ 2 tuổi trở lên, 6 tháng một lần.

Tình trạng thiếu kẽm ở trẻ có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm về sức khỏe lẫn tinh thần của trẻ, do đó, cha mẹ bé cần quan sát và bổ sung kịp thời nguồn vitamin quan trọng này.

Ngoài bổ sung qua chế độ ăn uống đầy đủ, cha mẹ có thể cho trẻ sử dụng thực phẩm hỗ trợ có chứa kẽm và các vi khoáng chất thiết yếu như Lysine, crom, selen, vitamin B1, B2… giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa tốt, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất tốt cho cơ thể, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.